Yüksek Yönetim Denetçisi (Ombudsman) Emine Dizdarlı, güneye geçiş noktalarında uygulanan sigorta işlemleriyle ilgili rapor Sigorta Hizmetleri Yasası ve Rekabet Yasası’na aykırı uygulama yapıldığını tespit ederek, uygulamayla ilgili raporu yayınladı.

Sigortacılar ve Reasürans Birliği’nin talebi üzerine, her geçiş noktasında 24 saat esası üzerinden görev yapacak sadece bir sigorta ve reasürans şirketinin, tüketicilerin şirket tercih hakkını sınırlandırdığını, sigorta poliçelerinin asgari bir ay süre için yapıldığını, bazı sigorta şirketleri imtiyaz haklarını Tower Insurance Ltd’e sattıklarını, bu hususun rekabet edebilirliği ortadan kaldırdığını ve poliçe tarifelerinin veya fiyatlarının ne olacağı yönündeki uygulamalarla ilgili iddiaları araştırarak, kararını üretti.

“Sigorta şirketini seçme hakkının sınırlandırılamaz”

Sigorta Hizmetleri (Düzenleme ve Denetim) Yasası altında kişilerin, sigorta şirketini seçme hakkının sınırlandırılamayacağını belirten Ombudsman, bir sözleşmenin unsurları içerisinde, taraflardan birinin bu sözleşmede yer alan herhangi bir hususta sigorta yaptırmaya zorunlu tutulduğu hallerde, sigortanın belirli bir şirkete yaptırılması koşulu getirilemeyeceğini aktardı.

Geçiş noktalarında sadece bir şirketin görev yapmasının tüketicilerin haklarını açıkça etkilemekte ve/veya sigorta şirketini seçme hakkını sınırlamakta olduğunu aktaran Ombudsman, bu hususun Rekabet Yasası’nca aykırılık teşkil ettiğini belirtti.

Ombudsman,  Para Kambiyo ve İnkişaf İşleri Sandığı Dairesi’nin ve Sigorta Yöneticisi’nin geçiş noktalarında uygulanan düzenlemeleri yeniden gözden geçirerek Bakanlar Kurulu Kararlarına, ilgili yasalara aykırı olan hususları ortadan kaldırması ve tüketicinin seçme hakkını sınırlamadan uyumlu hale getirmesi gerektiği ifade etti.

Ombudsman raporu

Raporda, ülkede Sigorta ve Reasürans Birliği’ne kayıtlı 32 Sigorta ve Reasürans şirketi bulunduğunu, Birliği üye olan Sigorta ve Reasürans Şirketleri, Birlik tarafından 24 saat esası üzerinden düzenlenen yıllık çizelgeye göre geçiş noktalarında hizmet vermelerinin öngörüldüğü belirtildi.

Geçişlerde araçlara sigorta poliçesi isdar edilmesine olanak sağlamak amacı ile Ekonomi ve Enerji Bakanlığı Para Kambiyo ve İnkişaf İşleri Sandığı Dairesi’nin denetim ve kontrolünde olan söz konusu görevlerin Sigortacılar ve Reasürans Birliği’ne devredildiği belirtilerek, Birliğin, geçiş noktalarında görev yapacak sigorta şirketlerinin nöbet çizelgesini düzenleyecek ve üyeler arasında eşitlik sağlayarak, haksız rekabeti ortadan kaldırmak için gerekli bütün önlemleri alacağı anımsatıldı.

Kapılarının açıldığı günden itibaren, 2010 yılına kadar Sigorta ve Reasürans Şirketleri işlerini Sigorta Hizmetleri (Düzenleme ve Denetim) Yasası uyarınca yapıldığı, söz konusu Yasa’nın hayat dışı sigorta işlemlerinde uygulanacak prim ile bunun ödenme koşulları sigortacı ile sigortalı arasında serbestçe belirlendiği belirtildi. Bakanlığın, gerekli gördüğü takdirde, sigorta dalları itibarıyla uygulanacak primleri saptamaya ve bu konuda tarife ve talimatları gösteren düzenlemeler yaptığı aktarılan raporda, Sigorta Hizmetleri (Düzenleme ve Denetim) Yasasının yürürlüğe girdiği 31 Ekim 2010 tarihi itibarıyla 39/1993 sayılı Sigorta Hizmetleri (Düzenleme ve Denetim) Yasası’nın yürürlükten kalktığı aktarıldı.  60/2010 sayılı Yasasının 30’uncu maddesi tahtında hayat dışı sigorta işlemlerinde uygulanacak prim ile bunun ödenme koşulları, sigortacı ile sigortalı arasında serbestçe belirlendiği belirtilirken, Sigorta Yöneticisi’nin gerekli gördüğü takdirde, sigorta sınıfları itibarıyla uygulanacak primleri saptamaya ve bu konuda tarife ve talimatları gösteren düzenlemeler yapmaya yetkili olduğu kaydedildi. Raporda, Para Kambiyo ve İnkişaf İşleri Sandığı Dairesi Müdürü (Sigorta Yöneticisi)’nin geçiş noktalarında uygulanan tarifenin kabul edilebilir bir tarife olduğunu değerlendirerek, bunun neticesinde uygulamanın aynı şekilde devam ettiğinin tespit edildiği açıklandı.  Türkiye ve diğer ülkelerden gelen turistlerin araba sigortaları ilgili Bakanlar Kurulu Kararı çerçevesinde düzenlendiği, ülkeye arabalarıyla gelen turistlerin, giriş gümrüklerinde arabalarını kalacakları süre için mahalli bir sigorta şirketine “Üçüncü Şahıs Tam (Full)” olarak sigorta etmeleri öngörüldüğü aktarıldı. Bu kararın 14 Şubat 2017’e tadil edildiği belirtilen raporda, deniz geçiş noktalarından kuzeye arabalarıyla gelen ziyaretçilerin, arabalarını ülkeye giriş gümrüklerinde ve/veya geçiş noktalarında ülkede kalacakları süre için Sigorta Hizmetleri Yasası altında ruhsat ve lisans almış bir sigorta şirketine Motorlu Araçlar Üçüncü Şahıs Sigortası yaptırmak zorunda olduğu belirtildi. Yine geçiş noktalarında kuzeye arabalarıyla gelen ziyaretçilerin arabalarını ülkeye giriş gümrüklerinde veya kapılarda veya ülke içinde (ülkeye girişte söz konusu sigorta poliçesi olması şartıyla) Sigorta Hizmetleri Yasası altında ruhsat ve lisans almış bir sigorta şirketine, Birliğin geçiş noktaları için belirlediği fiyat tarifesinden, Motorlu Araçlar Üçüncü Şahıs Sigortası yaptırmak zorunda olduğu ifade edildi.

“Rekabet Yasası’na aykırı”

Ombudsman, Sigorta ve Reasürans Şirketleri Birliği’nin 24 saat esası üzerinden yıllık çizelge hazırlama görevinin devredilmesi eşitsizliği engellemek amacını güttüğü ancak sigorta şirketleri aralarında yaptıkları sözleşme ile kendi sigorta şirketinin ve/veya acentesinin geçiş noktalarına gitmesini uygun bulmadığı zamanlarda geçiş noktalarına gitme hakkını belli bir miktar karşılığında başka bir sigorta şirketine devrettiğinin tespit edildiğini açıkladı. Bu bilginin Para Kambiyo ve İnkişaf İşleri Sandığı Dairesi’ne de iletildiği, bunun üzerine yapılan araştırma sonucunda sigorta şirketlerinin sözleşme yaparak bir bedel karşılığında haklarını başka sigorta şirketine devrettikleri saptandığı raporda, bu yöntemle bir şirketin 25 sigorta şirketinden sınır kapılarında poliçe isdar etme hakkını satın aldığı ileri sürüldüğü aktarıldı. Raporda, söz konusu sigorta şirketlerinin haklarını ve/veya geçiş noktalarında poliçe düzenleme yetkisinin başka bir şirkete devredilmesi ile ilgili Yasada bir düzenleme olmamakla beraber böyle bir uygulamanın Rekabet Yasasına aykırı olduğu vurgulandı. Raporda, “mezkûr Yasanın hükümlerinin uygulandığını görmek ve/veya takip edip engellemek yine Ekonomi ve Enerji Bakanlığı’nın yetki alanı içerisine girmektedir veya Ekonomi işleriyle ilgili Bakanlığa aittir. Rekabetin önemli ölçüde engellenmesi, kısıtlanması veya bu sonucu yaratan eylemler hatalıdır” denildi.

“Meblağın makul olup olmadığı tamamen sübjektiftir”

Ombudsman raporunda, Sigorta Hizmetleri (Düzenleme ve Denetim) Yasası’nın 70’inci maddesi tahtında, kişilerin, sigorta şirketini seçme hakkı sınırlandırılamayacağı, bir sözleşmenin unsurları içerisinde, taraflardan birinin bu sözleşmede yer alan herhangi bir hususta sigorta yaptırmaya zorunlu tutulduğu hallerde, sigortanın belirli bir şirkete yaptırılması koşulunun getirilemeyeceği aktarıldı. Geçiş noktalarında sadece bir şirketin görev yapması tüketicilerin haklarını açıkça etkileme olduğu ve sigorta şirketi seçme hakkının sınırlandığı belirtildi. Bu hususun  60/2010 sayılı Yasa’nın ve Rekabet Yasası’nın ilgili hükümlerine aykırılık teşkil ettiği açıklandı. Raporda, “Sigorta Hizmetleri (Düzenleme ve Denetim) Yasası’nca, hayat dışı sigorta işlemlerinde uygulanacak prim ile bunun ödenme koşulları, sigortacı ile sigortalı arasında serbestçe belirlendiği, Sigorta Yöneticisi, gerekli gördüğü takdirde, sigorta sınıfları itibarıyla uygulanacak primleri saptamaya ve bu konuda tarife ve talimatları gösteren düzenlemeler yapmaya yetkilidir. Ancak zorunlu sigortalar dışında kalan sigorta sınıfları için düzenlenen poliçelerde primin ödenmemesi ve sonuçları ile ilgili kuralların belirtilmesi zorunludur. İlgili sigorta şirketi tarafından hazırlanacak hayat sigortası ile süresi bir yılı aşan hastalık sigortasının tarifeleri, formül ile cetvellerinin uygulamaya konulması Sigorta Yöneticisinin onayına bağlıdır. Sigorta Hizmetleri (Düzenleme ve Denetim) Yasasının uygulanmasına ilişkin idari teftiş görevi Sigorta Yöneticisi’ne aittir. Sınır kapılarında uygulanan poliçe tarifeleri Sigorta Yöneticisinin onayına sunulmuş ve uygun bulunmuştur. Söz konusu Yasa’nın tarife ve primler ile ilgili maddesinde tarifenin nasıl belirleneceği veya hangi şartlar altında uygun bulunacağına dair bir kriter veya koşul yer almamaktadır. Bu durumda tarifenin uygun olup olmadığı ve/veya sigorta şirketleri tarafından geçişlerle ilgili talep edilen meblağın makul olup olmadığı tamamen sübjektiftir” denildi.

“Haksız zenginleşemeye yol açmaktadır”

Rapor şöyle devam etti: “Yine belirli bir dönem içerisinde Sigorta Poliçeleri bir günlük veya üç günlük süreler için de isdar edilmekteydi. Bu husus Bakanlar Kurulu Kararlarına göre doğru bir uygulama idi. Söz konusu uygulamanın kaldırılması ve/veya bir günlük bir kullanım ihtiyacı olan tüketicinin veya ülkemize gelen turistlerin asgari bir aylık bir poliçe çıkarma  zorunluluğu sigorta şirketlerinin haksız zenginleşmesine yol açmaktadır. Her iki Bakanlar Kurulu Kararı incelendiği zaman ülkemize gelen veya Kuzeyden Güneye geçecek olan tüketicilerin veya turistlerin ülkemizde kalacakları süre kadar mahalli bir sigorta şirketinden sigorta poliçesi alma zorunluluğu içerdiği açıkça görülmektedir. Bu durumda her iki Bakanlar Kurulu Kararı tahtında tüketicinin ve/veya ülkemizi ziyaret eden turistlerin bir aylık sigorta poliçesi alma zorunluluğu yoktur. Tüketicilerin veya turistlerin kara sınır kapılarında hiçbir seçim hakkı olmadan bir aylık poliçe satın almaya zorlanmaları hatalı ve/veya yanlış bir uygulamadır. Güney Kıbrıs Motorlu Araçlar Dairesi Kuzeyden Güneye geçen Kıbrıslı Türk araç sayısının ve/veya 1 Ocak – 31 Aralık 2017 tarihleri arasında verilen geçici sürüş izin sayısının 24,093 olduğunu belirtmiştir. Bu sayıya Rum ve diğer turistler de eklenince sınır kapılarında sigorta yaptıracak kişilerin küçümsenecek bir sayı olmadığı açıkça görülmektedir.

 Netice itibarıyla, KKTC Ekonomi ve Enerji Bakanlığı, Para Kambiyo ve İnkişaf İşleri Sandığı Dairesi’nin ve/veya mezkûr Bakanlık’ta görev yapan Sigorta Yöneticisi’nin kara sınır kapılarında uygulanan düzenlemeleri yeniden gözden geçirerek KKTC Bakanlar Kurulu Kararlarına, Sigorta Hizmetleri (Düzenleme ve Denetim) Yasası’na ve Rekabet Yasası’na aykırı olan hususları ortadan kaldırması ve/veya tüketicinin seçme hakkını sınırlamadan uyumlu hale getirmesi gerekmektedir.