Türkçe ve Şirin Baba

Tıpkı diğer yaşıtlarım gibi, çocukken bildiğim Türkçe, BRT’de gösterilen çizgi filmlerden öğrendiğim kadardı. RİK’te haberler veya bir film oluğu sırada BRT’de çizgi film varsa izlerdik. Anneler, ders çalışacağımıza Şirin Baba’dan Türkçe öğrendiğimizi (!) gördükleri anda genelde zorla televizyonu kapatırdı (sorun dil değil, ders çalışmamamızdaydı).

İşin doğrusu, Türkçe duymanın bizim o kadar da hoşumuza gitmediğiydi. Okulda, teneffüste, bu meseleyi öğrenci arkadaşlarla konuştuğumuzu hatırlıyorum. Bize komik gelen kelimelerle dalga geçiyorduk. Mesela Şirin Baba bizim için oldukça komikti, zira Kıbrıs diyalektinde “şirin” domuz anlamına gelir. Şirin Baba ile çok dalga geçmiştik…   

****

Nitekim pek de fazla anlamamızı bir tarafa bırakalım; bu dili trajik olaylarla, olumsuz duygularla ilintilendirmiştik.  Duyduğumuzda ağır, düşmanca, uzak, bize yabancı olan bir dil gibi geliyordu. Savaşla, trajediyle, felaketle iç içe geçmiş bir dil gibi duyuluyordu. Fakat gel gör ki, BRT RİK’ten daha fazla çizgi film gösteriyordu (!)

Düşmanca demiştik… Evet, bildiğimiz oydu… Türkçe öğrenme fikri aklımıza mı gelecekti?.. Söz konusu bile olamazdı! O dönemde bir arada var olma kültürünü oluşturmak ajandanın üst sıralarında değildi. Bir teyzemin neden hiç İngilizce öğrenmediğini anlatışını hatırlıyorum. Teyzemin öğrenci olduğu zamanlarda İngiliz Yönetimi vardı ve öğrenciler İngilizce kitaplarını yırtmak suretiyle sömürge yönetimine karşı devrim yapıyorlardı. 80’li yıllarda ilkokulda Türkçe’ye karşı benzer hislerimiz vardı, sonuçta o dönemde hâkim olan atmosfer o şekildeydi. Yoksa elimizde yırtacak Türkçe kitabı yoktu…   

****

Kimse beyninde yurdunun tarihinin aktarıldığı bir mikroçip ile doğmadı. Maalesef benim kuşağımın (bölünme kuşağı) tarih öğrenimi ile ilgili pek fazla seçeneği yoktu. Herhangi bir kişinin okul kitaplarında veya büyüklerin anlattıklarında bulmadıklarını aramaya başlaması için sağlam bir şok geçirmesi gerekirdi. 

Peki, nedir bu şok? Bölünme kuşağının beynine enjekte edilmeden konulan rollerin ortadan kaldırılması şoku… Bu roller nelerdir? "Biz", "onlar", "düşman". Sonuçta “biz” kimiz; “onlar kimdirler”? Peki, düşman kim?

****

Yanıt arama yolculuğunda beyin berraklaştıkça, (kesinlikle daha önemli olan) birçok şeyin yanısıra Türkçe’nin pek de çirkin bir dil olmadığını anlıyorsun... Özellikle Kıbrıs diyalektinde ortak unsurlar da buluyorsun… Kıbrıs diyalektinde mevcut olan bazı kelimeler ne Yunanca, ne Türkçe sözcükler arasında bulunabiliyor. Mesela, pinti (Türkçe’de cimri olarak geçer) kelimesi bunlardan biridir.

Bu dilin çirkin bir dil olmadığını fark ettikten sonra yararlı olduğunu da görürsün… Nüfusu Avrupa’nın bir mega kentinin nüfusunu aşmayan bu yurtta iletişim kurmak için Türkçe’nin işe yaradığını görürsün… Mamafih artık çocuk değilsindir ve yeniden BRT’de Şirin Baba izlemeye başlayamazsın… Biliyorum, asla geç değildir… Şirin Baba yoluyla değilse de dili öğrenme mücadelesi veriyorum… 

****

Dili öğreneceğim zamana kadar arkadaşlarımın yazdığı ve ofisimde sus-pus duran kitapları okuyamamak bana sıkıntı veriyor. Söylenenlerin çoğunu anlamadan bir köşede oturmak durumunda kalacağım etkinliklerde bulunamadığım için üzgünüm. Ayrıca, bir gün Çağdaş’ın yardımı olmaksızın Türkçe yazabilmeyi umut ediyorum…

---------------
• YENİDÜZEN için yazılan özgün Yunanca metinden çeviri: Çağdaş Polili

--------------

Τα τούρκικα του... παπαστρούμφ

Τούρκικα ήξερα όσο ήμουν  παιδί, όσα και οι υπόλοιποι συνομήλικοι μου από τα κινούμενα σχέδια που βλέπαμε από το BRT όταν το ΡΙΚ έπαιζε ειδήσεις ή καμιά ταινία. Η τηλεόραση έσβηνε συνήθως βίαια όταν η μητέρα αντιλαμβανόταν πως αντί να διαβάζουμε, μαθαίναμε... τούρκικα από τον παπαστούμφ (το πρόβλημα δεν ήταν η γλώσσα, αλλά το ότι δεν διαβάζαμε).

Η αλήθεια είναι ότι δεν μας άρεσε ιδιαίτερα που ακούγαμε τούρκικα. Θυμάμαι να συζητάμε το θέμα με συμμαθητές μου στα σχολικά διαλείμματα. Χλευάζαμε λέξεις και φράσεις που μας φαίνονταν αστείες. Και ο παπαστρούμφ (sirin baba) αστεία ηχούσε στ' αυτιά μας, γιατί στην κυπριακή διάλεκτο σοιρίν είναι το γουρούνι. Κάναμε πολύ γέλιο με τον παπαστρούμφ... 

****

Εκτός του ότι δεν καταλαβαίναμε λοιπόν και πολλά, είχαμε συνδυάσει τη γλώσσα με τραγικά γεγονότα, με αρνητικά συναισθήματα. Μας ακουγόταν βαριά, εχθρική, απόμακρη, ξένη από εμάς. Συνδεδεμένη με πόλεμο, με τραγωδία, με καταστροφή. Έλα όμως που το  BRT είχε περισσότερη ώρα κινούμενα σχέδια από το ΡΙΚ!

Εχθρική είπαμε... Ναι, αυτά ξέραμε. Να μας έμπαινε η ιδέα να μαθαίναμε τουρκικά... ούτε λόγος! Δεν ήταν τότε ψηλά στην ατζέντα η καλλιέργεια κουλτούρας συνύπαρξης. Θυμάμαι μια θεία μου να λέει γιατί δεν έμαθε ποτέ αγγλικά. Γιατί επί αγγλοκρατίας που ήταν μαθήτρια, έσκιζαν τα αγγλικά βιβλία επαναστατώντας κατά της αποικιοκρατίας. Κάτι παρόμοιο νιώθαμε την δεκαετία του '80 στο δημοτικό για τα τουρκικά, γιατί αυτή ήταν η περιρρέουσα ατμόσφαιρα της εποχής. Όχι ότι είχαμε βιβλία εκμάθησης τουρκικής γλώσσας για να τα σκίσουμε...

****

Δεν γεννήθηκε και κανένας με μικροτσίπ στον εγκέφαλο που να του διοχετεύει την ιστορία του τόπου του και δυστυχώς η δική μου γενιά (της διαίρεσης) δεν είχε και πολλές επιλογές. Έπρεπε να υποστεί κανείς ένα ισχυρό σοκ για να τον ωθήσει να αρχίσει να ψάχνει πληροφορίες, στοιχεία και γεγονότα που δεν θα τα 'βρισκε στα σχολικά βιβλία, ούτε σε εξιστορήσεις μεγαλυτέρων.

Ποιο είναι το σοκ; Η κατάρρευση των ρόλων, όπως αυτοί πέρασαν χωρίς επεξεργασία στον εγκέφαλο της γενιάς της διαίρεσης. "Εμείς", οι "άλλοι", ο "εχθρός". Ποιοι είμαστε τελικά "εμείς", ποιοι οι "άλλοι"; Ποιος είναι ο "εχθρός";

****

Και αφού ξεθολώνει το μυαλό μέσα από μοναχική διαδρομή αναζήτησης απαντήσεων αντιλαμβάνεσαι μεταξύ πολλών άλλων (και σίγουρα πιο σημαντικών) πως τα τουρκικά δεν είναι άσχημη γλώσσα. Βρίσκεις και κοινά στοιχεία. Ιδιαίτερα στην κυπριακή διάλεκτο όπου ίδιες λέξεις, που δεν υπάρχουν στο ελληνικό ή τουρκικό λεξιλόγιο, προσδιορίζουν το ίδιο πράγμα. Όπως για παράδειγμα ο πίντης (τσιγκούνης).

Και μετά που συνειδητοποιείς ότι δεν είναι άσχημη γλώσσα, την βρίσκεις και χρήσιμη. Για να συνεννοείσαι σε ένα τόπο με πληθυσμό που δεν ξεπερνά τον πληθυσμό μιας ευρωπαϊκής μεγαλούπολης. Αλλά,  δεν είσαι πια παιδί  για να αρχίσεις πάλι να βλέπεις τον παπαστρούμφ από το BRT... Ξέρω, ποτέ δεν είναι αργά. Το παλεύω...

****

Μέχρι τότε, στεναχωριέμαι που δεν μπορώ να διαβάσω βιβλία που έγραψαν φίλοι μου και τα 'χω μόνο στοιβαγμένα στο γραφείο μου. Απολογούμαι που πάντα είμαι απούσα  από εκδηλώσεις  στις οποίες και να πάω, θα κάθομαι σε μια γωνιά χωρίς να καταλαβαίνω τα περισσότερα από όσα λέγονται και ελπίζω κάποτε να μπορώ να γράφω στα τουρκικά χωρίς τη βοήθεια του Τσακτάς...