Bugünkü yazımda, Türkiye seçim sonuçlarını, objektif bakış açısıyle, açıklanan rakamlar üzerinden, karşılaştırmalar yaparak değerlendirmeye çalışacağım.

Türkiye’ de Cumhurbaşkanlığı ve milletvekilliği seçimleri 14 Mayıs’ta yapıldı. Cumhurbaşkanlığı seçimleri için, hiçbir aday yüzde 50’ den fazla oy almadığı için, 28 Mayıs’ ta 2.tur seçimler yapılacak.

Cumhurbaşkanlığı seçiminde, Cumhurbaşkanı Sn .Erdoğan yüzde 49.52, Ana Muhalefet lideri Sn. Kılıçtaroğlu yüzde 44.88, Sn. Oğan  yüzde 5.17 ve yarıştan çekilmesine rağmen, Sn. İnce de yüzde 0.43 oy aldı.

Parlemento seçimlerinde ise, AKP  yüzde 35.6, CHP  yüzde 25.3, MHP  yüzde 10.1, İYİ parti  yüzde 9.7 ve Yeşil Sol Parti (HDP) de  yüzde 8.8 oy alarak, parlementoda temsil edilmeye hak kazandı.

Yapılan ittifaklar çerçevesinde, seçim barajını aşamadıkları halde, bazı partiler de, az da olsa milletvekili çıkararak, Meclis’ ta temsil edilecekler. Cumhur İttifaki partileri, 326 vekil çıkararak, 600 kişilik  Parlementoda çoğunluğu elde etti.

Geçen seçimde, yüzde 42.5 oy alan AKP, bu seçimde yüzde 35.5 oy almasına rağmen, en çok milletvekili çıkaran parti oldu ve İttifak ile birlikte Meclis’ te çoğunluğu yine elde etti. Sayın Erdoğan ise, geçen seçimde yüzde 52.5 oy alırken, bu seçimde yüzde 49.5 oy aldı.

2018 seçimlerinde AK Parti 295 vekil çıkarmıştı. 14 Mayıs 2023 seçimlerinde ise AK Parti'nin sandalye sayısı ise 268 oldu.

CHP geçen seçimde 146 milletvekili çıkarmıştı. Bu seçimde ise 169 sandalye kazandı. MHP geçen seçimde 49 sandalye çıkarmıştı. MHP'nin bu seçimde sandalye sayısı ise 50 oldu.

Yeşil Sol Parti bu seçimde 61 milletvekili çıkarttı. YSP ile ittifak yapan Türkiye İşçi Partisi ise, 4 vekille Meclis sıralarında yer alacak. İYİ Parti 2018'de 43 milletvekili çıkarmıştı. Bu seçimde ise 44 milletvekili çıkardı.

Bir önceki seçimde Saadet Partisi ve Hüda-Par milletvekili çıkartamamıştı. Saadet Partisi, CHP listelerinde yer alarak, Hüda Par ise Cumhur İttifakına katılarak 3 vekilini meclise gönderdi. Yeniden Refah Partisi ise, Cumhur İttifakı'nın parçası olarak 5 vekil çıkarttı.

Seçimler öncesindeki anketlere ve atmosfere göre, Millet ittifakının ilk turda cumhurbaşkanlığını, hatta meclis’ de çoğunluğu alacağı yönündeydi. Fakat, her ikisi de gerçekleşmedi.

Deprem bölgelerinde, AKP ve Erdoğan’ın oldukça oy kaybedeceği bekleniyordu,Ancak, böyle olmadı.Geleneksel olarak Cumhur İttifakı partilerini destekleyen  bu bölgelerdeki vatandaşlar, deprem felaketine, büyük can ve mal kayıplarına rağmen, yine çoğunlukla bu partilere destek verdiler.Bu konunun sosyolojik, psikolojik ve siyaset bilimi açısından analizi büyük önem arz etmektedir.

Parlamento  çoğunluğunu Cumhur ittifakının alması ve Erdoğan’ın da seçimi az farkla kaybetmesi, Muhalefet açısından 2.tur seçimlerin zor geçeceğini gösteriyor.2.tur için, Erdoğan favori görülse de,  Muhalefet, 2. tura ciddi  bir şekilde hazırlanıyor.

Seçimler öncesinde, Millet ittifakının adayını belirlemede gecikmesi, İYİ Parti’nin, Kılıçdaroğlu’ nun adaylığı konusunda kararsız kalması ve 6’ lı masayı terketmesi, sonra da geri dönmesi, ittifak içinde güvensizlik de yaratmıştı.

Millet İttifakı içindeki, İyi Parti dışındaki diğer  partilerin, seçimlerde yeterli oyu alamamaları da, CHP‘nin seçim öncesi beklenen oy oranını almasını engellemiştir.

Seçimlerde yaklaşık 7 milyon kişi oy kullanmazken, yaklaşık 1 milyon oy da geçersiz sayıldı.Bu rakamlar, aslında seçimin kaderini belirleyecek kadar yüksek rakamlardır. Yani yaklaşık 8 milyon kişinin iradesi şu veya bu şekilde sandığa yansımamıştır.

Yaklaşık 3.4 milyon kayıtlı seçmen bulunan Yurt dışı sandıklarda da seçime katılım oranı yaklaşık yüzde 50 düzeyinde kalmıştır. Bu oranın artması da seçime etki edebilecektir.

Seçime gitmeyen kitleyi sandığa götürmek için, seçimin kaderinin ellerinde olduğuna dair, doğru, güvenilir, inandırıcı bilgi ve söylemlerle onları ikna edebilmek önemlidir.

Erdoğan ile Kılıçdaroğlu arasında yaklaşık 2 milyon 5 yüz bin oy fark vardır.Ayrıca, Sinan Oğan ve Muharrem İnce’ ye giden, yaklaşık 3 milyon oy bulunmaktadır.

Seçimlere yüzde 89 civarında katılım olması, halkın kaderini belirleme kararlılığı açısından  önemlidir.2. tur seçimlerde, bu oranın daha da yükselmesi beklenmektedir.Seçimlerde büyük olaylar yaşanmaması, hem seçmenin, hemde partilerin başarısıdır.

Seçimin öne çıkan sonuçlarından biri de,  Milliyetçi, muhafazakar, din odaklı sağ görüşlü partilerin oylarını  artırmasıdır.Milliyetçi, muhafazakar oyların artması, Dünyada birçok ülkede de görülmektedir. Bu bağlamda, anket sonuçlarının aksine, MHP nin oylarını artırdığı görüldü. İç Anadolu ve Karadeniz’deki milliyetçi oyların çoğu MHP’ye gitti.

Yeşil Sol Parti’nin  (HDP) bu seçimlerde oy kaybettiği görüldü.Özellikle, batıdaki kentlerde ve  büyük şehirlerde bu kayıp daha fazla oldu.

AKP, geçen seçime göre, 2 milyona yakın oy kaybetmesine rağmen yine de birinci parti oldu. Ekonomide ve depremde yaşanan olumsuzluklar, yolsuzluk iddiaları ve toplumsal kutuplaşmalara rağmen, AKP’nin hala yüzde 35.5 oy alması, sosyolojik olarak  düşünülmesi gereken bir gerçekliktir.

CHP listelerinden seçime giren  Deva, Gelecek, Saadet ve Demokrat parti, 36 milletvekili meclise soktu. Bu sayıyı, CHP’nin toplamda aldığı 169 vekilden düştüğünüzde CHP’ li vekil sayısı azalıyor. CHP’nin yapılan ittifaklara ve işbirliklerine rağmen, oyu yüzde 25 düzeyindeyse, parti yetkililerinin  bunu iyice değerlendirmeleri gerekiyor.

Kılıçdaroğlu, Doğu ve Güneydoğu Anadolu ortalamasında, Akdeniz, Ege kıyı şeridinde, Trakya’ da ve 3 büyük kentte Erdoğan’ ı geçmesine rağmen, İç Anadolu ve Karadeniz’de çok  daha düşük oy aldığı için, genel toplamda, Erdoğan’ ın gerisinde ilk tur seçimini  tamamladı.

Sinan Oğan ve Muharrem İnce’nin  yüzde 5.6  civarında oy alması, seçimi 2.tura götürdü ve ATA ittifakını, 2.tur için kilit noktaya getirdi. Ata ittifakının oylarının çoğunluğunu alabilen aday, bu seçimde oylarını artıracaktır.  

Son haftaya girdiğimiz bu günlerde, halkın beklentilerine ve endişelerini gidermeye hitap edecek kampanya yürütebilen hangi siyasi ittifak olursa, onun, seçimi kazanma şansı artacaktır.

Elbette ki, kadınlar, gençler ve geçen seçime gitmeyip, bu seçime katılacakların oy doğrultuları, geçersiz oyların azalması ve Ata İttifakı seçmenlerinin oy eğilimleri de, seçim sonuçlarında etkili olacaktır.