Pandemiyle mücadelede sağlık alanındaki tüm meslek gruplarının önemli görevleri olduğunu kaydeden Tıp Laboratuvar Uzmanları Derneği Başkanı, Biyokimya Uzmanı Tuncay Güçlü, test yetkisinin laboratuvarlarda olduğunu söyledi.

 “Halkımızı mağdur etmemek adına bir yandan halk sağlığını ve laboratuvarların yetkilerini korumak için çabamızı sürdürürken, antijen testlerine de devam etme kararı aldık. Bakanlık bizleri devreye alınca, sistemlerimizi aktifleştirince ve bize antijen kiti sağlanınca AdaPass’ı olan aşılı kişilere ve 18 yaş altındaki kişilere, özel laboratuvarlarda ücretsiz antijen testi yapılabilecek”

 “Bakanlık ile cuma gün konuştuk, ellerine bir miktar kit ulaşmış. Eğer bize antijen kiti verirlerse, laboratuvarlar olarak aşılı ve 18 yaş altı bireylere ücretsiz hizmet sağlamaya devam edebileceğiz”

 “Devlet eczacıları test sürecine dahil etme kararıyla hem kaosa neden oldu, hem de sağlık alanındaki iki meslek grubunu karşı karşıya getirdi. Pandemi gibi önemli bir mücadele döneminde sağlık alanındaki tüm meslek gruplarının önemli görevleri vardır, herkes kendi uzmanlık alanında bu mücadeleye katkı koymalıdır”

 “Eczacıların uzmanlık alanları, eğitimleri test çalışmaya, sonuç vermeye uygun değildir. Eczacıların çoğu, bize gelen bilgiye göre %95’i zaten test yapmayı kabul etmemiştir. Kaliteli ve doğru sonuç için bilgi, birikim ve deneyim gerekir”

Ödül AŞIK ÜLKER

Tıp Laboratuvar Uzmanları Derneği Başkanı, Biyokimya Uzmanı Tuncay Güçlü, Sağlık Bakanlığı ile cuma gün görüştüklerini ve bakanlığa bir miktar kit ulaştığını söyledi. Güçlü, laboratuvarlar antijen kiti verilirse, AdaPass’ı olan aşılı kişilere ve 18 yaş altındaki kişilere ücretsiz antijen testi yapmaya başlayacaklarını belirtti. Güçlü, sosyal yardım alan ve engelli kişilere ücretsiz antijen testi yapılması konusunda sistem üzerinde çalışmaların devam ettiğini belirtti.

Yenidüzen’in sorularını yanıtlayan Güçlü, “Bakanlıkla görüşene kadar antijen testleri durdurulmuştu ancak halkımızı mağdur etmemek adına bir yandan halk sağlığını ve laboratuvarların yetkilerini korumak için çabamızı sürdürürken, antijen testlerine de devam etme kararı aldık. Bakanlık bizleri devreye alınca, sistemlerimizi aktifleştirince ve bize antijen kiti sağlanınca ücretsiz antijen testlerimize devam edeceğiz” diye konuştu.

Test yapma yetkisinin laboratuvarlarda olduğunu söyleyen Güçlü, devletin eczacıların da test yapmasına yönelik aldığı kararla hem kaosa neden olduğunu, hem de sağlık alanında iki meslek grubunu karşı karşıya getirdiğini kaydederek, “Pandemi gibi önemli bir mücadele döneminde sağlık alanındaki tüm meslek gruplarının önemli görevleri vardır, herkes kendi uzmanlık alanında bu mücadeleye katkı koymalıdır” dedi.

Son kararlara göre, özel laboratuvarlarda hiçbir PCR testinin ücretsiz olmadığının altını çizen Güçlü, ücretsiz PCR testlerinin sadece devlet tarafından, bileklikle takip edilen, temaslı kodu olan kişilere, antijen testi pozitif çıkan kişilere ve Acil Durum Hastanesi’ne semptomlu başvuran kişilere yapıldığını vurguladı.

“Konu halk sağlığı...”

• Soru: Bakanlar Kurulu’nun eczanelerde de antijen testi yapılabilmesinin önünü açan kararı üzerine Tıp Laboratuvar Uzmanları Derneği olarak özel laboratuvarlarda antijen yapılmayacağını açıkladınız. Sizi bu konuda rahatsız eden neydi?
• Güçlü: Konu halk sağlığı... Hızlı testlerin çalışılması her ne kadar basit gibi görünse de, özellikle kullanılan kit kalitesi düştükçe testlerin yorumlanması daha zor olabiliyor. Örneğin çok silik pozitif görünen testler deneyimsiz kişiler tarafından negatif olarak değerlendirilebilir. Dolayısıyla birçok pozitif kişi, elinde negatif raporu ile rahatça dolaşırsa hastalığın yayılması hızlanabilir. İnsanlar negatif test yaptırdıkları gün genelde sevdiklerine karşı daha rahat davranırlar, “nasılsa yeni test yaptım, negatifim, COVİD taşıyıcısı değilim” diye.

“Eczacıların %95’i test yapmayı kabul etmemiştir”

Eczacıların uzmanlık alanları, eğitimleri test çalışmaya, sonuç vermeye uygun değildir. Eczacıların çoğu, biz gelen bilgiye göre %95’i zaten test yapmayı kabul etmemiştir. Kaliteli ve doğru sonuç için bilgi, birikim ve deneyim gerekir. Antijen ve PCR testlerinin çalışılmasında örnek alımı da çok önemlidir. Doğru örnek alımı yapılmadığında da yalancı negatifler çok gözlenebilmektedir. Devlet eczacıları test sürecine dahil etme kararıyla hem kaosa neden oldu, hem de sağlık alanındaki iki meslek grubunu karşı karşıya getirdi. Pandemi gibi önemli bir mücadele döneminde sağlık alanındaki tüm meslek gruplarının önemli görevleri vardır, herkes kendi uzmanlık alanında bu mücadeleye katkı koymalıdır.

“Ya bu iş uzmanlarına bırakılmalı ya da hata riski minimum olan daha kaliteli kitler kullanılmalı”

• Soru: Dünyanın pek çok yerinde bazı test kitlerinin eczanelerde satıldığı ve hatta ebeveynlerin çocuklarına evde test yaptığını okuyoruz. Okulların açılmasının planlandığı bu dönemde bu önemli bir konu... Bu testler farklı mıdır, özelliği nedir?
• Güçlü: Bir çok ülkede laboratuvarlar yeterli tarama yapmaya yetişemediği için testlerin daha ulaşılabilir olması adına eczacıları sürece dahil ettiler. Testlerin doğru yorumlanabilmesi için kit kalitesi çok önemli tabi ki, örneğin İngiltere’de bu testler eczanelerde 80-90 pound civarında satılmaktadır. Bizde ise belirlenen tavan fiyat 4 poundun altındadır. Dolayısıyla mecburen daha az kaliteli kitlere yönelmek durumunda kalınıyor. Kaliteli kit ile kalitesiz kit arasındaki en büyük farklılıklardan biri, pozitif hastalarda oluşan çizginin koyuluğudur. Bir çok kalitesiz kitte çok silik çizgiler görülmektedir ve deneyimsiz bir göz bunu negatif olarak yanlış yorumlayabilir. Yani eğer “herkes kendi yapsın” istiyorsak, maliyetleri biraz daha yükseltmemiz gerekiyor. Ülkemizde şu anda 7-10 Euro civarında maliyeti olan kaliteli kitler mevcut. Ya bu iş uzmanlarına, laboratuvarlara bırakılmalı ya da hata riski minimum olan daha kaliteli kitler kullanılmalı.

“Nüfusa oranla laboratuvar sayısı yeterli”

Bizim ülkemizde nüfusa oranla laboratuvar sayısı yeterlidir. O yüzden farklı bir branştan destek almaya ihtiyaç yoktur. Dünyada bir çok ülkede bir çok ilaç eczane dışında marketlerde satılmaktadır. Bizim ülkemizde bu kesinlikle yasaktır. Her ülke kendi toplumuna göre kuralları ve işleyişleri belirler. Eczaneler tarafından testlerin yapıldığı ülkelerde pandemi düşük seviyelerde seyretmiyor, demek ki pandeminin çözümü eczanelerin test yapması değil, tüm halkın güvenilirliği kanıtlanmış aşılarla aşılanmasıdır.

Sosyal medyada yurt dışında eczacıların bu testleri yaptığı, laboratuvarların para için eczanelerin bu işi yapmalarını istemediği yönünde suçlamalar var. Bu testleri eczaneler yaparsa kuyruklar azalacakmış deniyor. Birkaç eczane önünde yine kuyruklar olacak. Laboratuvarlar için de durum böyledir. Bazı laboratuvarlar konumları veya bilinirlikleri veya iyi hizmetleri nedeniyle daha çok tercih edilmektedir, dolayısıyla bazı laboratuvarlarda kuyruklar olurken bazı laboratuvarlar boş kalmaktadır. Biz bu durumu aşmak için sisteme seçme şansının yanı sıra kota uygulamasının getirilmesini de önerdik. Dolayısıyla sistemden başvuran kişi laboratuvar seçerken, yoğun laboratuvarı seçemeyecek diğer alternatiflere yönlendirilerek kuyrukların azalması sağlanacaktır. Bu işi kimlerin para için tercih ettiği açıktır. Laboratuvarlar olarak biz, pandemiyle mücadeleye, halka destek olmak için testler ücretsizken de bu işi yapıyorduk ancak nedense testler ücretli olunca yardım etmek isteyenler ortaya çıktı, sadece eczaneler değil, bazı üniversite hastaneleri ve laboratuvarlar da.

Çocuklara ailelerin test yapması...

Çocuklara ailelerin test yapması konusuna gelince, COVİD testlerinde örnek alımı da çok önemlidir. Bir çok kişi burundan örnek alırken rahatsız olur. Dolayısıyla bizim gibi korumacı bir toplumda kişilerin kendi kendinden veya çocuğundan örnek alması ne kadar sağlıklı olur emin değilim.

“Test yetkisi laboratuvarlarındır”

• Soru: Siz antijen yapmama kararını aldınız ancak sistem randevu vermeye devam etti, laboratuvarların önünde kuyruklar oluştu, mağduriyet yaşandı. Bunun sebebi neydi?
• Güçlü: Biz, laboratuvarlar olarak bu kararı alınca Sağlık Bakanlığı’na kararımızı bildirerek randevu sisteminin kapatılmasını talep ettik. Ancak bakanlık tarafından sistem kapatılmadı ve insanlar başvuru yapabilmeye devam etti ve maalesef mağduriyet yaşadı. Bizler de halkın mağdur olmasını istemiyoruz, tüm çabamız o yöndedir ancak maalesef başvuru sisteminin yönetimi bizim elimizde değil.
  Bizim esas itirazımız eczacıların dahil edilmesine ve test kalitesini düşürmemek adınadır. Test yetkisi laboratuvarlarındır. Bir çok laboratuvarın elinde ücretsiz kit de kalmamıştı, o yüzden bakanlıkla görüşene kadar antijen testleri durdurulmuştu ancak halkımızı mağdur etmemek adına bir yandan halk sağlığını ve laboratuvarların yetkilerini korumak için çabamızı sürdürürken, antijen testlerine de devam etme kararı aldık. Bakanlık bizleri devreye alınca, sistemlerimizi aktifleştirince ve bize antijen kiti sağlanınca ücretsiz antijen testlerimize devam edeceğiz.

“Bize kit verirlerse, ücretsiz hizmet sağlamaya devam edebileceğiz”

• Soru: Laboratuvarın kit temini konusunda sıkıntılar yaşadıkları biliniyor. Antijen test kitleri konusunda son durum nedir?
• Güçlü: Sağlık Bakanlığı’nın bize sağlamakta olduğu ücretsiz antijen kitleri geçen hafta bir çok laboratuvarın elinde bitmişti. Bakanlığın da elinde olmadığı için çoğumuz kit temin edemedik. Bir kaç laboratuvarda kit kalmıştı, onlar da ücretsiz olarak çalışmaya devam ettiler. Bakanlık ile cuma gün konuştuk, ellerine bir miktar kit ulaşmış. Eğer bize antijen kiti verirlerse, laboratuvarlar olarak aşılı ve 18 yaş altı bireylere ücretsiz hizmet sağlamaya devam edebileceğiz.

“Testler ücretsiz diye maalesef sistemi suiistimal edenler de oldu”

• Soru: Vaka sayılarında artış görülen bu dönemde yaşanan kit eksikliği ve ücretsiz test uygulamasının kaldırılması pandemiyle mücadeleyi nasıl etkiler?
• Güçlü: Ücretsiz testlerin kaldırılması test sayısında azalmaya yol açarak özellikle asemptomatik kişilerin saptanamamasına, dolayısıyla bulaşın artmasına ve vaka sayılarında ciddi artışa neden olabilir. Bakanlığın ücretsiz testleri kaldırmasında haklı tarafları da var tabi, testler ücretsiz diye maalesef sistemi suiistimal edenler de oldu, gezme amaçlı, keyfi şekilde çok fazla test yaptıranlar olduğunu gördük. PCR test sonucu gecikince tekrar antijene başvurup, yeni örnek verenler de oluyordu. Bu durumlar da bizleri zorlamakta ve devletin kitleri boş yere harcanmaktaydı. Ücretsiz test için belirli kriterlerin belirlenmesi gereklidir.

“Doğru kişiler tarafından, doğru şekilde uygulandığında antijenlerin hastalığı saptama oranı oldukça yüksek”

• Soru: Son alınan kararlarla, PCR yerine daha çok antijen testlerine yönelinmiş gibi görünüyor. Bu durum vaka tespiti ve vaka atlama konusuna önemli bir etki yapar mı?
• Güçlü: Halkta arasına antijen testlere bir güvensizlik söz konusu, ancak doğru kişiler tarafından, doğru şekilde uygulandığında antijenlerin duyarlılığı yani hastalığı saptama oranı oldukça yüksektir. Hatta PCR’dan daha önce antijen ile tespit ettiğimiz vakalar da oldu. Örneğin şikayeti olduğu için PCR yaptırıp negatif çıkan, sonra acil servise başvurduğunda antijen ile pozitif olarak saptanan ve ertesi gün PCR’ı pozitifleşen hasta oldu.
  Antijenlerle ilgili esas sıkıntı çapraz reaksiyonlardır. COVİD dışı bazı virüslerde de yalancı pozitiflikler görülebilmektedir. O yüzden antijen pozitif kişiler PCR ile doğrulanmaktadır. Bu sorun da yine daha kaliteli kitlerle çözülebilmekte, yalancı pozitiflik ihtimali çok düşük seviyelere çekilebilmektedir.
  Şunu da belirtmek isterim ki, PCR ve antijen testlerinin geçerlilik süresi aynıdır. Toplumda antijen testlerinin sadece 24 saat geçerli olduğuna dair yanlış bir algı var, bazı yerler “antijen 24 saat, PCR 72 saat geçerli” gibi bazı kurallar koyuyor, bu doğru bir uygulama değildir.

“Ücretsiz antijen ve PCR testleri için devlet tarafından ödenecek ücret çok cüzidir”

• Soru: Zaman zaman özel laboratuvarların ücretsiz antijen ve PCR testlerinden büyük meblağlar kazandıkları da konuşuldu. Bu konuda ne söylemek istersiniz? Devlet, laboratuvarı yaptıkları ücretsiz testler için ödedi mi?
• Güçlü: Ücretsiz antijen ve PCR testleri için devlet tarafından ödenecek olan ücret çok cüzidir. Pandemi dolayısıyla kişisel koruyucu ekipman olan eldiven, maske, önlük ve siperlik fiyatları çok artmıştır. Ücretsiz testlerle ilgili devletin özele ödemesi için belirlenen ücret da bakanlık ve laboratuvarlar arasında bu giderleri karşılayacak düzeyde belirlenmiştir.
  Özel laboratuvarlar olarak bizim bu işe girmemizin esas nedeni pandemi yönetimini kolaylaştırmak, halkın 1-2 merkezde yığılması yerine merkez sayısını artırarak bekleme süresini kısaltmak, testleri daha erişilebilir kılmaktır. Esas amacımız maddi kazanç değildir. Bir çok laboratuvar bu iş için ek personel istihdam etmiş, koruyucu ekipman giderlerini de cebinden karşılamıştır. Kaldı ki, bakanlıktan yapılan ücretsiz antijen testler için henüz hiçbir ödeme yapılmamıştır. PCR testleri için de ödemeler son 6 aydır yapılmamaktadır. Biz laboratuvarlar olarak hiçbir zaman bunu sıkıntı yapmadık, bu sürede bir çok laboratuvar artan iş yükü dolayısı ile yeni personel istihdam etmek durumunda kaldı. Ayrıca bir çok laboratuvar Ercan Havalimanı ve sınır kapılarından, limanlardan gelen kişilerin ülkeye güvenli bir şekilde girmelerini sağlamak için bayram, tatil dinlemeden canla başla çalıştı. Özellikle bayram tatili boyunca çok fazla uçuş olduğu için çok yoğun çalışıldı ve dinlenme fırsatı bulunamadı. Orada da amaç pozitifleri adaya sokmadan bulaşı engellemeye çalışmaktır.

“Özel laboratuvarlarda hiçbir PCR testi ücretsiz değil”

• Soru: Alınan kararları anlamakta da zorluk çekiliyor, kararlar sürekli değiştiriliyor. Son noktada, kimler ücretsiz olarak hangi testleri yaptırabilir?
• Güçlü: Son kararlara göre, özel laboratuvarlarda yapılan hiçbir PCR testi şu anda ücretsiz değil. PCR için 100 TL tavan fiyat belirlendi. Ücretsiz PCR sadece devlet tarafından, temaslı kişilere yani bileklikle takip edilen, temaslı kodu olan kişilere, antijen testi pozitif çıkan kişilere ve Acil Durum Hastanesi’ne semptomlu başvuran kişilere yapılıyor.
  Özel laboratuvarlar tarafından AdaPass’ı olan aşılı kişilere, 18 yaş altındaki kişilere, az önce de belirttiğim gibi devlet tarafından kit sağlandığı zaman, özel laboratuvarlarda ücretsiz antijen testi yapılabilecek. Sosyal yardım alan ve engelli vatandaşlarımıza da ücretsiz antijen testi uygulanacak ancak bunu için sistem üzerinde çalışmalar devam etmektedir.

“Çifte ödeme söz konusu değil”

• Soru: Sosyal medyada laboratuvara test için ücret ödediği halde Sağlık Bakanlığı’nın sistemine kayıt yapıldığı ve laboratuvarların hem vatandaştan hem de devletten olmak üzere bir test için iki defa ödediği şeklinde şikayetler okuyoruz. Bu konuya açıklık getirir misiniz?
• Güçlü: Devlet, yapılan antijen ve PCR tüm COVİD testlerini kendi sisteminde takip etmek istiyor. Dolayısıyla COVİD testi çalışan tüm laboratuvarların, ücretli de olsa, devlet sistemine hasta kaydını açarak sonucu bildirmesi istendi. Dolayısıyla bize başvuran hastalara devlet sisteminden de kayıt açıyoruz. Ancak bize ücret ödeyen vatandaşı sisteme girerken “ücretli” olarak seçiyoruz ve dolayısıyla devlet bize bu kişiler için bir ücret ödemiyor. “Ücretsiz” seçeneğini seçerek, AdaPass kodu veya 18 yaş altını doğrulayacak doğum tarihi girmezsek sistem ücretsize izin vermiyor ve o hastayı “ücretli” olarak tanımlıyor. Yani devlet sisteminden hastamıza mesaj gelmesi, devletin bize o hasta için ödeme yaptığı anlamına gelmiyor. Devlet sistemine kayıt yapılması ve o sistem üzerine de sonuç girilmesi laboratuvarların yasal zorunluluğudur. Devlet sadece ücretsiz hasta için laboratuvarlara ödeme yapmaktadır, çifte ödeme söz konusu değildir.