Küresel pandemi ikinci yılını doldurmaya hazırlanırken, pandemi öncesi hayata ne zaman dönülebileceği merak konusu... 

Uzun yıllardır ABD’de yaşayan ve Seattle’da bir biyoteknoloji şirketlerinde baş yönetici olarak çalışan Virolog Semih Tareen bu soruya, “Eski hayatımıza döneceğiz ama virüsle yaşamayı da öğreneceğiz” şeklinde yanıt veriyor. Tareen pandemi öncesi hayata dönüşte aşılamanın önemine vurgu yapıyor. “Pandemiler hep oldu ve olacak” diyen Semih Tareen, mRna teknolojisinin bundan sonraki pandemilerde de hızlıca aşı geliştirmeye katkı sağlayacağını söyledi. Tareen, Covid 19 tedavisi için ilaç bulma çalışmalarının da tüm hızıyla sürdüğünü, ancak bu konuda henüz umut verici bir gelişme olmadığını aktardı.  

20 yıldan fazladır virüsler üzerine çalışan ve aşılar konusunda uluslararası basının görüşlerine başvurduğu uzmanlardan biri olan Semih Tareen, Türk Ajansı Kıbrıs’ın (TAK), koronavirüs aşıları, varyantlar ve normal yaşama dönüş konusundaki sorularını yanıtladı.

Soru: Bilim insanları virüs bundan sonra hep bizimle olacak diyor. Bu ne anlama geliyor? Bir daha asla eski hayatlarımıza dönemeyecek miyiz?

Semih Tareen: İnsanları enfekte eden en az yedi koronavirüsü biliyoruz. Bunlardan dört tanesi zaten aramızda daimi olarak kalmıştı. SARS‑CoV‑2 bizimle daimî olarak kalacak beşinci koronavirüs olacak. 
Peki eski hayatımıza dönebilecek miyiz? Tabi ki dönebileceğiz ama bu virüsle yaşamayı da öğreneceğiz. Aşılar sayesinde ciddi hastalık riski azalmış olacak ve hastaneler de dolup taşmayacak.
Soru: Pandeminin sonuna ne kadar yakınız?
Semih Tareen: Burada şunu sormak lazım: Yaşadığımız yerdeki vaka sayıları ne kadar? Hastanede tedavi gerektiren vaka sayısı ne kadar? Hastanelerde yeterli sayıda yatak var mı? Yoğun bakımlarda yeterli yatak var mı? Pandemi bitti mi buna göre anlayabiliyoruz.
Buna virüsün yok olup olmadığı anlamında değil, normal bir yaşam başladı mı anlamında bakmak gerek ve bu açıdan bakınca halihazırda pek çok yerde pandemi bitti diye düşünülebilir. Mesela benim yaşadığım şehir Seattle’da öyle. Çünkü aşılama yüzdesi iyi olduğu için, vakalar bir şekilde kontrol altında…
Soru: Bu süreç bizi sonraki pandemi için daha hazır hale getirdi mi?
Semih Tareen: Sonraki pandemide yeni teknolojiler kesinlikle bize yardımcı olacaktır. mRNA teknolojisi sayesinde bir sonraki pandemide de çabucak aşı geliştirebiliriz. Pandemiler hep oldu ve hep olacak, bu da yaşamın bir gerçeği.
“Aşılarımızı ve vakti geldiği zaman takviye dozumuzu yaptırmamız önemli”
Soru: Aşı şirketleri yeni varyantlara karşı aşıları güncellemekten bahsediyor. Aşılanma için bu yeni aşıları beklemeyi düşünenler var… Sizce bu mantıklı bir yaklaşım mı?
Semih Tareen: Yeni varyantlara karşı aşılar güncelleniyor. İşe yarayıp yaramadıklarına klinik çalışmalarla bakılıyor. Sonuç olumlu olabilir ama bunu beklemek mantıklı değil. Çünkü olumlu olacak mı olmayacak mı bilmiyoruz ve beklerken enfeksiyon riskimiz devam ediyor. O yüzden aşılarımızı ve vakti geldiği zaman takviye dozumuzu yaptırmamız önemli. 
“Hastane yatışı gerektiren vaka verilerine baktığımızda aşıların etkinliğini görüyoruz”
Soru: Aşı karşıtlarının sıkça sorduğu bir soru var: “Aşı işe yarıyorsa vakalar neden artıyor?” Bu konuda neler söyleyebilirsiniz?
Semih Tareen: Vakalar artacak çünkü bu virüs artık bizimle. Covid logaritmik olarak artıyor. O yüzden sayılar elbette artacak… Ama aşılar ciddi hastalık riskini azaltıyor ki zaten aşıların amacı budur… Önemli olan hastanelik vaka verilerine bakmak. Ve bunlara baktığımızda aşıların etkinliğini görebiliyoruz.
 

Covid-19 olanlarda miyokardit riski var ancak aşılar bu riski dört kat düşürüyor

Soru: İlk aşının uygulanmasının üzerinden bir yıl geçti. Bu sürede yan etkilere dair neler öğrendik?
Semih Tareen: Bu bir yılda çok şey öğrendik. En yaygın yan etkiler ateş, kırıklık halsizlik, lenf şişmesi… Bunlar dışında çok ender olarak da miyokardit vakaları görüldü… Aşılar her zaman risk ve faydaya göre tavsiye edilir. Asıl miyokardit riski Covid-19 ile var ve aşılar bu riski dört kat düşürüyor.
 

“Aşılar kesinlikle DNA hasarı yapmıyor”

Soru: Aşı karşıtlarının bir başka iddiası da aşıların DNA hasarı yaptığı yönünde… Bu konuda neler söyleyebilirsiniz?
Semih Tareen: mRna aşısına çok hatalı şekilde genetik aşı dendi, DNA’yı değiştirdiği iddia edildi… Aşılar kesinlikle böyle bir şey yapmıyor… mRna molekülleri stoplazmada kalıyor çekirdek içine geçmiyor. Geçici olarak hücrede kalıyor ve o sürede başak proteini oluşturuyor…
 

“Takviye doz Omicron’a karşı etkili”

Soru: Omicron’un daha bulaşıcı ve daha az ölümcül olduğu söyleniyor. Bunun sevindirici olduğu düşünülüyor. Durum böyleyse bu pandeminin sona ermesi adına sevindirici bir haber mi?
Semih Tareen: Omicron daha bulaşıcı ama ölümcüllüğüyle ilgili bir şey demek için erken… Omicron varyantı nedeniyle ölümler şimdiden görüldü. Virüs daha zayıf olsa bile daha bulaşıcı olduğu için matematiksel olarak toplam hastanelik vakalar artış gösterebilir. O yüzden şimdilik sevinecek bir şey yok ama takviye doz Omicrona karşı etkin...
 

Semih Tareen kimdir?

Bilim insanı, virolog, film yapımcısı, film müzikleri bestecisi, müzisyen, yelkenci gibi birden fazla unvana sahip olan Semih Tareen, İzmirli, fakat 1995’ten beri ABD’nin Seattle şehrinde yaşıyor. 
Üniversite eğitimini Seattle’da University of Washington’da tamamladı. Doktorasını da University of Washington’da ve Fred Hutchinson Kanser Araştırma Merkezi’nde Moleküler Biyoloji üzerine ve AIDS’e sebep olan HIV ve benzer virüsler üzerine yaptı. 
Semih Tareen, yirmi seneden fazladır virüsler üzerinde araştırma yapıyor. ABD’de bir biyoteknoloji şirketlerinde baş yönetici olarak çalışıyor ve takımıyla beraber kanser ve başka hastalıklara karşı virüsleri kullanarak gen ve hücre terapisi geliştiriyor. Araştırmaları ‘Molecular Therapy’ ve ‘Journal of Virology’ gibi önemli bilimsel dergilerde yayımlandı. 
Bilim dışında yirmi senedir sinema ve film müzikleri ile de meşgul. ABD, İngiltere ve Türkiye’den çeşitli filmlere müzikler yaptı.
 

Haber: Doğuş Özokutan Çiftçioğlu