Stella Aciman

Geçtiğimiz Cumartesi günü, YDÜ’nün 25. Kuruluş Yılı Kutlamaları bünyesinde yapılan Petfest’deydim. Havanın azizliğine uğrayan festival, yağmurun başlamasıyla dış alandan içeriye taşınmasına rağmen yapıldı. Salon, sahipleriyle gelen, birbirinden değişik cins köpeklerin havlamalarıyla, onları sevmeye çalışan çocukların kahkahalarıyla çınlıyordu. Bir de güzellik yarışması yapıldı… Birinci, ikinci, üçüncü… Kupalar ve ödüller! Ve yağmurun dinmesiyle dışarıda, çimlerin üzerinde, Ankaralı Vet. Hek. köpek eğitmeni Tarkan Özvardar’ın dünya frizbi şampiyonu olan köpeği Roni ile sergilediği gösteri… Tek kelimeyle muhteşemdi. Aynı zamanda, Ankara Canine College Köpek Eğitim ve Rehabilitasyon Merkezi’nin sahibi olanTarkan Özvardar beni kırmadı ve biraz konuştuk.

VET. HEKİM TARKAN ÖZVARDAR

Kendinizi tanıtır mısınız?
Veteriner hekimim, aynı zamanda köpek eğitim uzmanıyım. Daha çok köpek davranış psikolojisi eğitim ve davranış problemlerinin rehabilitasyonu üzerine çalışıyorum.

Veteriner fakültelerinde böyle bir eğitim dalı var mı?
Yok, davranış dersleri daha yeni yeni verilmeye başlandı.

Bu mesleği nasıl seçtiniz?
Ben ortaokulda veteriner hekim olmaya karar verdim. Tek tercih yaptım ve Ankara Veteriner Fakültesi’ni kazandım ama lise yıllarımda köpek eğitimi ile ilgilenmeye başlamıştım. Üniversiteye başladıktan sonra da özellikle yurtdışı sertifikasyon programları ile birlikte profesyonel eğitmenliğe başladım 21 yıl önce. Yaklaşık 16 yıl önce de kendi yerimi oluşturdum.  Başta eğitim olmak üzere pansiyon hizmeti ve davranış bozukluklarının rehabilitasyonu üzerine çalışıyoruz. Bir yandan da çok akademik olmasa da yurtdışında sunumlar yapıyorum. Aynı zamanda Akut’un, Ankara K9’un başkanıyım. Kendi bünyemizde yetiştirdiğimiz üç tane fonksiyonel köpeğimiz var. Van- Erciş’de, Haiti depreminde görev yapan köpeğimiz var. Bunun dışında doğadaki kayıplarda birçok defa operasyona çıkmış köpeklerimiz var.

Kimler geliyor köpeklerini eğitmeye?
Ağırlıkla evlerinde köpekleriyle dostluk yaşayanlar ki, eğitim zaman zaman sosyal yaşantı içinde net bir gereklilik haline geliyor. Dolayısıyla insanlar belli kuralları köpeklerine öğretmek zorunda. Temizlik alışkanlığından tutun, dışarıda düzgün yürümek, agresyon göstermemek, korkak davranışlar göstermemek adına belli başlı öğretileri köpeklerine edindirmek zorundalar. Dolayısıyla ilk başta ağırlıklı olarak bu insanlar geliyor. Bunun haricinde köpekle yapılan bir takım spor dalları var.

KÖPEK EĞİTİMİ

Hangi sporlar?
Arama, kurtarma, çeviklik agility, shutzhun dediğimiz bir Alman disiplini vardır. İz takibi, katı itaat ve koruma, köpekli frizbi programlarından oluşur. Bu dallarda da hemen hemen bütün köpekli spor dallarında faaliyetlerimiz ve derneklerimiz var. Dernekler bünyesinde sporcular yetiştiriyoruz. Kendimiz yurtdışındaki şampiyonalara katılıyoruz. 

Ödüllü köpeğiniz var mı?
Biraz önce gösteri yaptığım köpeğim Rino iki defa frizbide Avrupa şampiyonu oldu. Aynı zamanda Rino geçen yıl frizbi yakalama rekorunu kırararak Guiness’ e girdi. Dünya rekoru 16 idi, Rino 24 yaptı. Bir köpeğim International Doberman Club yarışmasında  Dünya 2. si oldu. Bu sene aynı köpeğimle kalite sınavını geçtik, gelecek sene dünya şampiyonasına katılacağız.

Özel eğitim vereceğiniz köpekleri nasıl seçiyorsunuz?
Temel alışkanlıkları edinmesi için köpeğin çok parlak bir zekâya sahip olması gerekmiyor ama hayvan sahibinin ilgili olması gerekiyor, en önemli kural bu. Aslında iş köpekleri haricindeki köpeklerde çok fazla seçim önemli değil. Ama iş köpekleri söz konusu olduğunda, hangi iş kolunda faaliyet göstermesi planlanıyorsa ona yönelik bir seçim yapıyoruz. Örneğin bir koruma köpeğinin yavruyken cesaretli olmasına, ortopedik anlamda uygun olmasına, mücadeleci olmasına dikkat ediyoruz. Frizbi köpeği seçeceksek, mümkün olduğunca refleksleri hızlı, ortopedisi düzgün, ilgili, oyun oynamayı seven köpekleri tercih ediyoruz.

Mesela bir border collie den-iskoç çoban köpeği- koruma köpeği olmaz, değil mi?
Şöyle söyleyeyim; profesyonel anlamda çalıştırılmaz ama bir border collie de içgüdüsel olarak bulunduğu ortamı ve ailesini korumaya çalışabilir.

ÖDÜL VE CEZA

Köpek nasıl eğitilir?
Köpek eğitiminin temelinde yatan pozitif pekiştirmedir. Yani doğru yapılan davranışların ödüllendirilmesi, yanlış yapılan davranışların köpeği ilgisiz bırakarak cezalandırılması ama cezadan kasıt köpeği taravmatize etmek değil, ödül sistemini kesmek ya da sevgi yoksunluğu yaratarak yanlış davranış yaptığını anlatmak üzerine kuruludur. Ödül dediğimiz zaman da, her zaman yiyecek anlamına gelmesin; köpekle oyun oynamak da, dokunmak da, sevmek de, konuşmak da birer ödüldür.

İnsanların çoğu köpeklerin travmatize edilerek eğitildiğine inanır…
Her meslek grubunda olduğu gibi bu meslek grubunda da işini suiistimal eden insanlar vardır. Ancak çok uzun vadeli çalışma imkânı bulamayacaktır bu tip insanlar çünkü başarısızlığınız bir şekilde ortaya çıkacaktır. Şöyle düşününüz; siz köpeğinizi eğitime verdiğinizde, eğitmeniyle olan diyalogundan köpeğin travmatize edilip edilmediğini ya da baskı altında bir şeyler öğretildiğini anlarsınız çünkü köpeğinizi en iyi siz tanırsınız. O yüzden insanların köpeklerine profesyonel yardımla eğitmeye karar verdiklerinde, kişinin sertifikasının olduğuna, referanslarının ne olduğuna, ruhsatlı bir yere sahip olduğuna dair mutlaka bilgi sahibi olmalıdır. İnsanların, birçok köpek eğitim merkezini öncelikle tek tek gezip, inceledikten sonra seçim yapmaları, köpeklerinin ruhsal sağlıkları için çok önemlidir.

Narkotik köpek yetiştiriyor musunuz?
Eskiden yetiştiriyorduk. Artık İçişleri Bakanlığı’ndan izniniz olmadığı takdirde yetiştiremiyorsunuz. Çünkü materyal bulundurmak zorundasınız köpeği çalıştırmak için. Çok eskiden polis ve askerle ortak çalışmalarımız vardı fakat artık yaklaşık 10 yıldır kendileri yapıyorlar. Biz ön eğitimli köpekleri, bazen ihaleler açıldığında iş köpeği olarak sınavlara sokup geçen köpeklerin satışını sağlıyoruz.

SOKAK KÖPEĞİ KÖMÜR

Şu anda bünyenizde deprem köpeği var mı?
Dört tane deprem köpeğimiz var. Bunlardan üç tanesi uluslar arası sınavları geçmiş köpekler. Bir diğeri, Kömür ise barınak köpeği ki, şu anda Türkiye’deki, bütün yurtdışı sınavlarını geçmiş tek köpektir.

Bu sınavlarda hangi eğitimler öne çıkıyor?
Arama, kurtarma, katı itaat, çeviklik, doğada arama. Katı itaat ve çeviklik çok zor sınavlardır. En zorlu sınav ise arama, kurtarmadır. Uluslar arası IRO denilen bir kuruluş var. Biz Türkiye olarak o kuruluşa bağlıyız. Dolayısıyla onların kurallarıyla hareket ediyoruz. Bu sınavları geçen köpekler uluslar arası operasyonel olarak kabul ediliyor. Bu arada bizim köpeklerimiz Van-Erciş depreminde 5 gün çok yoğun olarak çalıştılar.

Yani bir köpeği eğitmek için illa cins olması gerekmiyor…
Kesinlikle! Bu çok yanlış bir bilgi… İşte o yüzden barınaklar ağzına kadar sokak köpekleriyle dolu. Oralarda bu kadar köpek sahiplenmeyi beklerken, insanlar bir sürü para verip pet shoplardan almayı tercih ediyorlar nedense ki, bu şekilcilikle bağlantılı olan bir durum. Bir köpeğin bir ırka mensup olması bizim için genelleme şansı tanır, hatta sağlık açısından düşündüğünüzde, saf ırkların genetik anlamda birçok hastalığa yatkınlıkları vardır. Ama kırma ırkların sağlık sorunları azdır. Kömür bunun ispatıdır. Bu sınava farklı zaman dilimlerinde Türkiye’den 40 köpek dâhil oldu. Tüm sınavları geçen köpek ise Kömür ve o bir sokak köpeği.