Yalnızca Kıbrıslılar anlayabilirler

Yunan bir politikacı geçenlerde Kıbrıs’ı ziyaret etmişti. Bu politikacı, Morfulu Kıbrıslı Rumların rehberliğinde gerek Kıbrıs Rum gerekse Kıbrıs Türk toplumlarını gezdi. Denk geldi, her yılın Ekim ayında Morfulular için Kıbrıs Rum tarafında gerçekleştirdikleri etkinlikte bu Yunan politikacının konuşmasını dinledim. Her yıl yapılan bu etkinliğin amacı gençlerin köklerini unutmamalarıdır. Bu etkinlik, her zaman barikata yapılan bir yürüyüş ve Morfuluların yerlerine dönme isteklerini sürdürdükleri yönündeki belgeyi Birleşmiş Milletler’e teslim etmeleriyle sonlanıyor.    

Yunan politikacı, konuşmasında daha önce görülmemiş olarak addettiği bir olayın kendisini hayrete düşürdüğünü belirtti. Kıbrıslı Rumlar, evlerinde kalan Kıbrıslı Türklerin adlarını biliyorlardı. Bu Kıbrıslı Türklerle selamlaşıyor ve sohbet ediyorlardı. Bu, “kişisel olarak benim anlamadığım bir şeydir” dedi. 

Yanına yaklaşıp kendi ailemin yaşadığı tecrübeden bahsetmeyi çok istedim. Bu tecrübeyi, mülkiyet sorununun kişisel hali olarak adlandırdım. İki kişi arasındaki iki karşılıklı cümleden ibarettir aslında. Bu iki kişiden biri adanın kuzeyindeki evde yaşıyor, diğeri ise o evden çıkarıldı ve adanın güneyinde yaşıyor.      

- Bu evde doğdum ve büyüdüm.
- Bu evde çocuklarımı büyüttüm ve yaşlandım.

Daha sonra kahve geldi ve bu iki kişiyi birleştiren ve aynı anda ayıran evde sakince sohbet edildi. 

*  *  *  *

Evlerinde yaşayan Kıbrıslı Rumların adını bilip onları tanıyan Kıbrıslı Türklerden de benzer hikâyeler dinlemesini çok isterdim. Geçtiğimiz hafta, Baf’ın Pelathusa bölgesinde bu şekilde bir buluşma gerçekleştirildi. Yönetmen Panikos Hrisanthu ve Profesör Kızılyürek’in ayarladıkları bir buluşmaydı bu.     

Şu anda Pelathusa’da ikamet eden Kıbrıslı Rumlar, artık adanın kuzey kısmında yaşayan Kıbrıslı Türkleri misafir ettiler. Buluşma oldukça yoğun bir duygusallık havasında gerçekleşti. Yaşadıklarını paylaştılar. Kıbrıslı Türkler doğdukları yerde ikamet eden Kıbrıslı Rumları görerek, dinleyerek hatıralarını canlandırdılar, nostalji yaşadılar. Birlikte Kıbrıs şarkıları söylediler ve etkinliği “Kıbrıs halkına aittir (İ Kipros aniki ston lao tis)” şeklinde slogan atarak tamamladılar.

*  *  *  *

Evet, bunları herhangi bir yabancının anlaması zordur. Bir Kıbrıs deyişi der ki (aynı şekilde Türkçe’de de olup olmadığından emin değilim) “oyunun dışında olan çok türkü bilir”, yani bir durumu yaşamamış olan o durum ile ilgili olarak istediği gibi düşünce geliştirebilir.   

Biz bu oyunu yıllardır oynuyor olsak da, belli bir tempo tutturmuş olsak da, bu ne acıyı azaltıyor, ne de sorunu ufaltıyor, çözümünü kolaylaştırıyor. Belki de biz Kıbrıslılarda olan ve başkalarında kesinlikle olamayacak olan şey, durumun bilincinde olmak ve empati kurabilmektir. Eğer bu memlekette yaşamıyorsan, eğer en baştan bugüne kadar bu trajediyi yaşamamışsan, bunu anlaman hakikaten zordur.  

İşte bu yüzden sorun öncelikle bizimdir.

İşte bu yüzden hiçbir yabancı bu soruna çözüm üretemez.

Ve sırf bu yüzden, çözüm bugün yaşadığımızdan çok daha farklı bir Kıbrıs’ta yaşanmışlığı olan son neslin insanları tarafından üretilmelidir. Her ne kadar böyle bir şey şu an için uzak, hatta olanaksız gözükse bile…

___________________________________________________________
YENİDÜZEN için yazılmış Yunanca özgün metinden çeviri: Çağdaş Polili
_____________________________________________________________

Μόνο οι Κύπριοι μπορούν να καταλάβουν

Ένας Έλληνας πολιτικός επισκέφθηκε πρόσφατα την Κύπρο. Ξεναγήθηκε τόσο στην ελληνοκυπριακή, όσο και στην τουρκοκυπριακή κοινότητα από Ελληνοκύπριους Μορφίτες. Έτυχε να παρακολουθήσω την ομιλία που έκανε στην καθιερωμένη εκδήλωση που πραγματοποιούν οι Μορφίτες στην ε/κ πλευρά κάθε Οκτώβριο. Αυτές που έχουν ως στόχο να μην ξεχνούν οι νεότεροι την καταγωγή τους και που τελειώνουν με πορεία προς το οδόφραγμα και επίδοση ψηφίσματος στα Ηνωμένα Έθνη με το οποίο διατρανώνουν την θέλησή τους για επιστροφή στον τόπο τους.

Του έκανε λέει εντύπωση κάτι το οποίο θεώρησε πρωτόγνωρο. Οι Ελληνοκύπριοι ήξεραν με τα μικρά τους ονόματα τους Τουρκοκύπριους που διαμένουν στα σπίτια τους. Τους χαιρετούσαν και συνομιλούσαν μαζί τους. «Αυτό είναι κάτι το οποίο προσωπικά δεν αντιλαμβάνομαι» είπε.

Ήθελα πολύ να τον προσεγγίσω και να του πω την εμπειρία της δικής μου οικογένειας, την οποία ονομάζω την προσωποποίηση του περιουσιακού προβλήματος. Περιορίζεται στην στιχομυθία μέσα σε δύο προτάσεις ανάμεσα σε δύο ανθρώπους. Ο ένας διαμένοντας στο σπίτι στη βόρεια πλευρά του νησιού και ο άλλος εκτοπισμένος από το ίδιο σπίτι και διαμένοντας πια στη νότια πλευρά του νησιού.

• Σε αυτό το σπίτι γεννήθηκα και μεγάλωσα.
• Σε αυτό το σπίτι μεγάλωσα τα παιδιά μου και γέρασα.

Ακολούθησε καφές και ήπια κουβέντα στο σπίτι που ενώνει, αλλά και χωρίζει τους δύο ανθρώπους.

*  *  *  *

Ήθελα πολύ να βιώσει παρόμοιες ιστορίες και Τουρκοκυπρίων που γνωρίζουν με τα μικρά τους ονόματα τους Ελληνοκύπριους διαμένοντες στα σπίτια τους. Την περασμένη βδομάδα, ένα τέτοιο συναπάντημα έγινε στην Πελαθούσα της Πάφου. Την οργάνωσε ο σκηνοθέτης Πανίκος Χρυσάνθου και ο καθηγητής Νιαζί Κιζίλγιουρεκ.

Οι Ελληνοκύπριοι διαμένοντες στην Πελαθούσα, υποδέχθηκαν τους Τουρκοκύπριους οι οποίοι μένουν πια στη βόρεια πλευρά του νησιού. Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε σε έντονα συγκινησιακά φορτισμένο κλίμα. Μαζί μοιράστηκαν εμπειρίες. Οι Τουρκοκύπριοι θυμήθηκαν, νοστάλγησαν, είδαν και άκουσαν τους Ελληνοκύπριους οι οποίοι κατοικούν πια τον τόπο που γεννήθηκαν. Μαζί τραγούδησαν κυπριακά τραγούδια και έκλεισαν την εκδήλωση φωνάζοντας ότι «Η Κύπρος ανήκει στον λαό της».

*  *  *  *

Ναι, είναι δύσκολο να το αντιληφθεί οποιοσδήποτε ξένος. Μια κυπριακή παροιμία (η οποία δεν είμαι σίγουρη αν αντίστοιχη υπάρχει και στα τουρκικά) λέει πως «όποιος είναι έξω από το χορό, πολλά τραγούδια ξέρει», δηλαδή αυτός ο οποίος δεν βιώνει μια κατάσταση, μπορεί να αναπτύσσει γι’ αυτήν όσες απόψεις θέλει.

Το ότι εμείς χορεύουμε εδώ και χρόνια στο ρυθμό αυτού του χορού, δεν κάνει τον πόνο μικρότερο, ούτε το πρόβλημα μη σοβαρό ή εύκολο στην επίλυσή του. Αυτό που μάλλον διαθέτουμε οι Κύπριοι, το οποίο σαφώς δεν μπορούν να έχουν άλλοι, είναι πλήρη επίγνωση της κατάστασης και ενσυναίσθηση. Αν δεν ζεις σε αυτό τον τόπο, αν δεν έχεις βιώσει από την αρχή μέχρι σήμερα αυτή την τραγωδία, όντως είναι δύσκολο να αντιληφθείς.

Γι’ αυτό και το πρόβλημα είναι πρωτίστως δικό μας. Γι’ αυτό και κανένας ξένος δεν μπορεί να δώσει λύση σε αυτό. Γι’ αυτό και η λύση πρέπει να δοθεί από αυτή την τελευταία γενιά των ανθρώπων που έχουν βιώματα από μια Κύπρο πολύ διαφορετική από αυτήν στην οποία ζούμε σήμερα, όσο κι αν κάτι τέτοιο, αυτή τη στιγμή φαντάζει μακρινό, ίσως και ανέφικτο.