Kayıplar Komitesi’nin kazıları kesintisiz biçimde adamızın kuzeyinde ve güneyinde devam ederken, Yukarı Yeşilırmak’ta (Kserovuno) bir şahıstan geride kalanlara ulaşıldığı öğrenildi.

Kayıplar Komitesi Kıbrıslıtürk Üye Ofisi Kazılar Koordinatörü Arkeolog Gülseren Baranhan’ın bu konuda ve diğer kazılar hakkında verdiği bilgiler şöyle:

***  Yukarı Yeşilırmak’ta (Kserovuno), 1974 “kaybı” bir Kıbrıslırum’un tepelik bir alanda bir yarığın içine atıldığı bilgisiyle gösterilen nokta ziyaret edildiğinde, yüzeyde bir takım kemiklerin bulunduğu görülmüş ve manuel olarak kazı çalışmalarına başlanmıştır.

***  Gönyeli’de 1974 “kaybı” bir Kıbrıslırum’un dere yatağının yanında ılgın ağaçlarının altında gömülü olduğu bilgisiyle kazı çalışmalarına devam ediliyor.

***  Galatya’da (Mehmetçik) 1974 “kaybı” bir grup Kıbrıslırum’un göl bölgesinde gömülü olduğu bilgisi ile kazı çalışmalarına devam ediliyor.

***  Zeytinlik’te (Templos) 1974 “kaybı” bir grup Kıbrıslırum’un harnıp ağaçlarının doğusunda gömülü olduğu bilgisiyle kazı çalışmalarına devam  edilmektedir.

***  Tuzla’da (Engomi) 1974 “kaybı” bir Kıbrıslırum’un zeytin ağaçları olan bir bahçenin bitişiğindeki tarlada gömülü olduğu bilgisiyle kazı çalışmalarına devam ediliyor.

*** Meriç’te (Mora) 1974 “kaybı” bir Kıbrıslırum’un Mora’daki bir tarlada gömülü olduğu bilgisiyle kazı çalışmaları sürdürülüyor.

***  Meriç’te (Mora) 1974 “kaybı” bir grup Kıbrıslırum’un Mora-Gaziköy (Afanya) yolu üzerinde bir noktada gömülü olduğu bilgisiyle kazı çalışmaları yapılmış ve bu kazı tamamlanarak kapatılmıştır. (Okurlarımıza not: Bu yeri bize göstermiş olan okurumuzun işaret ettiği alandaki çatlağın karşısında 2010 yılındaki kazılarda bazı insan kemiklerinin bulunduğunu ancak bunların “ancient” yani eski çağlardan kalma insan kemikleri olduğunu öğrendik. Yoldaki çatlağın karşısındaki alanda bu insan kemikleri 2010’da bulunmuştu. Ancak bu kazıda herhangi başka bir ize rastlanmadı... S.U.)

***  Kıbrıs’ın güneyinde, Strovulo’da ise 1963 “kaybı” bir grup Kıbrıslıtürk’ün Strovulos’ta bir açık arazide gömülü olduğu bilgisiyle kazı çalışmaları başlatılıp yürütülmüş ve bu kazı tamamlanmış, kazı kapatılmıştır.

Kazı ekiplerinde bulunan tüm arkeologlarımıza, şirocularımıza ve diğer çalışanlara “Çok kolay gelsin” diyoruz.

“Son Baf Sancaktarı emekli albay Cengizhan Özoğul’a saygıyla son veda...”

ULUS IRKAD

Yüreği insan sevgisiyle dolu bir komutana son veda... Bu yazı, baskıcı cunta subayına biyatkarlık değildir. Belki de ender rastlanan hümanist bir subaya sesleniştir...

Sevgili komutanım,

Sizi 20 Temmuz 1974 tarihinde sabahın erken saatlerinde Baf Mavrali Cephesi'nde askeri elbiseleriniz içerisinde yakından tanıma  olanağı bulmuştum. Daha önce de Mavrali Bölgesi'nde bulunan iki Kıbrıslırum polis erine mücahitlerle (O mücahitlerden Arif Ruso şehit olmuştu) 15-20 Temmuz 1974 tarihleri arasında yemek su ve gıda yardımı yapmanız da benim takdirlerimi kazanmıştı. Nasıl olsa Rumdurlar diye hamasete kaçıp o polislere yardım etmeyebilirdiniz. 17 Temmuz 1974 günü Baf'ta sıkışan ve Hloreka'daki Korsan Radyo'dan konuşmakta olan Makarios'a Cuntanın denizden saldırısı sonrasında bizlere, "Makarios'un kaçmasına yardımcı olacağız" diyerek, mücahitlerden İngiliz-BM helikopterine ateş etmememizi isteyen de sizdiniz. Ben bu davranışlarınızın sizin üstün insancıl mizacınızdan dolayı olduğuna eminim. Girne'de çıkarma olurken ve o sırada da Yunanistan Baf'a çıkarma yaparken, mevzilerde 12 ve 17 yaşlarındaki çocukları gördükten sonra yaşlarınızı gizlemeyip ağladığınıza da şahit oldum. Daha sonraları bizlere hitaben yazdığınız bir mektupta sizin de çocuklarınızın olduğunu ve bizi gördüğünüz anda onları gözlerinizin önüne getirdiğinizi anlattınız. O mektupta Türkiye'nin Baf'a çıkarma yapmayacağını bildiğinizi de belirttiniz. İşte bu yüzden iradenizi kullanarak Baf'ta daha fazla mevzilerde küçük çocukları görerek ve de onların ELDİK, EOKA B ve RMMO birliklerine karşı dururken, çok fazla zaiyat vereceğimizi anladığınızı da biliyorum. Aslında en mantıki yol savaşı bir an önce durdurup fazla zaiyat ve çocukların ölmesini önlemek de en iyisiydi. Barışçıl, insanlığı ağır basan bir komutan olarak savaşı ertesi gün en önemli noktasında durdurarak en iyisini yaptınız. Ha, EOKA B bunun aksini yaptı ve İkinci Harekat’ta katliam uyguladı. Bu sizin zayıflığınızı değil karşı tarafın zayıflığını gösterdi. Her iki taraftan da fazla zaiyatın olmasını önlediniz.

Sevgili Komutanım, insancıl ve de yüreği insanlık sevgisiyle dolu büyük insan, size en son sözlerimi ve en son hitabetimi iletiyorum. Baf Çarpışmalarında İkinci Harekat’ta o acımasız katliam olmasaydı aslında sizin barışçıllığınız daha da öne çıkacaktı. Ama bu sizin değil karşı tarafın hatasıydı. Sizi "Yurtta barış dünyada barış" belgisine bağlı beyefendi ve hümanist bir subay olarak tarih muhakkak adınızı bir yerlere yazacaktır. Çektiğiniz eziyetleri ve o hümanist kişiliğinizi tüm Baflılar örnek almıştır. Barışa yaptığınız katkı, insanlara karşı din, dil ve ırk ayırmaksızın gösterdiğiniz incelikler elbet hatırlanacaktır. O ağladığınız anlarda yanınızda olan, 1974 yılında 17 yaşındaki çocuklardan biri olarak size yıldızlar her zaman yoldaşınız olsun diyorum. Hoşçakalın yüreği tertemiz insan sevgisiyle dolu komutanım. Sizi unutmayacağım... Sizi unutmayacağız.

“Gümüşhaneli bir ailenin sürgün acısı...”

Aleksis PALAPANİDİS

Bu okuyacağınız öykü Osmanlı ahalisinin trajik sürgün hikâyelerinden sadece biridir. 1878 Osmanlı-Rus savaşı yaşandığı sıralarda ailemiz, trajik bir hayat serüveninin henüz ilk adımını atıyordu. Artık insanlarımızın sürekli olarak yaşadığı güvensizlik hissi, malından mülkünden olma korkusu, yerinden yurdundan edilme tehlikesinin altında hayli yıpranmışlardı. Bu nedenle ailemiz, akraba ve komşularımızla birlikte, ata toprağı Gümüşhane’yi terk etmek zorunda kalmış.

DEMİRCİ KÖYÜNDE DOĞAN DEDEMİN ANLATTIKLARI...

Dedem Palapanidis’in doğduğu yer; Gümüşhane’nin küçük bir köyü olan Demirci köyü hakkında, tarifi imkansız bir nostalji ile konuşurken, bana anlattıklarını çok iyi hatırlıyorum: Çocukluk yıllarının yaramazlıklarını, hayvanları gütme hevesini, insanların saatlerce tarlada yorulmadan nasıl çalıştıklarını anlatırdı. Ailesi çiftçiydi. Komşularının büyük bölümü, bölgede faaliyet gösteren maden ocaklarında çalışırken, bazıları Trabzon’a ve bazıları da Rusya’ya gurbete giderlerdi. Köyün içindeki bir tepenin doruğuna inşa edilmiş Profit İlia kilisesinin önü, hem köylerinde yaşayan Müslümanların hem diğer köy ahalisinin, bayram havasında buluştukları, eğlendikleri yer idi; oraya gidenler güncel sorunlarını unuturlardı.

“TARLALARIMIZ KAFKASLAR’DAN GELENLERE VERİLMİŞTİ...”

Dedem bana aile serüvenimizi anlatırken, şöyle demişti;

“Her şey değişmeye, korku denen şey Rumların yüreğinde yuvalanmaya başladı. Tarlalarımızın bir kısmı elimizden alınmış, Kafkaslardan gelen Müslümanlara verilmişti. Diğer yandan devlet, bizden daha çok vergi istiyordu. Bazı komşularımız, vergi yüzünden borç altına girmiş, daha sonra ödeyememişlerdi. Hayvanlarını satmak zorunda kalmışlardı. Bunlar yetmiyormuş gibi, bir de soyguncu çeteler müptela olmuştu köy halkına… Onlara karşı geldiği için, Kharonos’un Kotso’yu öldürdüler.

Sadece bizim köy için geçerli değildi bu sorun. Komşu köyler de, aynı sıkıntı içindeydi. Müslüman çeteler her geçen gün, biraz daha saldırganlaşıyordu. Artık çok önemsiz bir olayı dahi fırsat biliyor, bize karşı düşmanca davranmaya ve sorun yaratmaya çalışıyorlardı. Her olay, işbirliği yapmışçasına, köyden sürülmemizin zeminini hazırlıyordu.

“HAYVANLAR KESİLİP KAVURMA YAPILDI...”

Nihayet göç zamanımız geldi çattı. Toplu halde köyü terk etmeden önce, kadınlar fırınları ateşledi, hamur yoğurdular, peksimet ve kurabiye pişirdiler, varil ve tenekelere tereyağı ve peynir doldurdular. Erkekler de çuvallara buğday ve un doldurdu, yürekleri cız ederken hayvanlarını kesip büyük kazanlarda pişirdiler, kavurma yaptılar varillere küplere doldurdular.

Kilisemizdeki son ibadette, hüzün ve ümitsizlik hâkimdi. Herkes oradaydı. Titrek ellerle son mumlarını yaktılar.

Dönemin eşkıyalarının trajik oyunları sonucunda, Demirci köylülerinin bir kısmı uzun yıllar önce yaşadıkları aynı sorunlar nedeniyle kaçmış Kars’a doğru gitmişlerdi. Ailem, küçük bir köy olan Sidiskom’a yerleşti. Ancak orada da artık huzur yoktu. Her yerde anarşi vardı. Buna rağmen Müslüman köylüler, ailemi çok hoş karşıladı. Bizi misafir ettiler, varlık yokluk ve çilelerini bizimle paylaştılar.

İleriki yıllarda sorunlar yeniden yine başladı. Bu defa devriye askerler ve Kürt çetelerinin saldırıları bıktırdı bizi. Sürgünün yaşam koşullarıyla, bu yerin hassas durumu, kaderimizle birleşti. Adam öldürmeler… katliamlar… Rumları yok etme planları… ve yine göç…

GÜRCİSTAN’A GÖÇ...

Sonuçta, misafir kabul etmeyen yere (Gürcistan/Çalka) göçmek zorunda kaldık. Annem hep, bir gün ortalığın yatışacağı ve biricik vatanı Gümüşhane’ye, doğduğu köyüne geri döneceği ümidiyle yaşadı. Fakat o, gününü beklerken ölüm yakaladı onu.”

Bu anlattıklarından sonra dedemle sarıldık, gözyaşlarımız sel oldu aktı. Onun anlattıklarını ben yaşamamıştım. Ancak aile serüvenimizden hayli etkilenmişim. Ben 1915 yılında orada, Çalka’da doğmuşum. Annemin de dediği gibi; “yaban ellerde.” Ne var ki, dedemin anlattığı, ailemizin trajik hayat serüveni devam etti.

YENİ BİR GÖÇ DALGASI DAHA...

Yıllar sonra, 1922 yılında, Karadeniz Rumları, doğup büyüdükleri vatanlarını terk etmek zorunda bırakıldı. Anavatanımız Karadeniz’den buraya sürgün gelenlerden geriye kalanlar, bu defa Yunanistan’a göç etmek zorunda kaldılar. Biz ve civarda (Rusya-Gürcistan) bulunan hemşerilerimiz de, daha iyi bir yaşam, bir daha sürgün yaşamamak ve daha fazla acılara katlanmamak için, bu göç dalgasına da katıldık.

Gemiyi kaçırdık

Nihayet göç zamanı geldi çattı. Yunanistan’a gemi ile gidilecekti. Herkes, Batum Limanı’na toplandı. Yığınla insan “kurtuluş gemisini” beklerken, biz de aralarında aç, susuz ve yaşamın kovaladığı insanlar olarak, kaderin bize hazırladığı yeni ve daha trajik oyunun farkında bile değildik.

Günler geçiyor, ancak bizi kurtuluşa taşıyacak gemi bir türlü gelmiyordu. Bir ara babam (Savas Palapanidis), köye gidip öküz ile atımızı alıp gelmeyi tasarladı. İllâ da, “Elimizde, hayatımızı yeniden inşa edecek bir şeyimiz olsun” diye tutturmuştu.

Günlerdir gelmeyen gemi, hemen mi gelecekti? Gemi gelene kadar, geri dönerim diye düşünüyordu. Annem (Ağapi Palapanidu) ve amcam Fotis, babamı ne kadar bu düşüncesinden vazgeçirmeye uğraştıysalar da, beceremediler. Her ne kadar ona; “gemiyi kaçıracak, buralarda kalacaksın” dedilerse de, o kararını vermişti. Ben de onunla gitmek istedim. Yedi yaşımda olmama rağmen, sevgili babamın çektiği çileyi ve işkenceyi üzerimde hissedebiliyordum. Annemin itirazlarına rağmen, beni de yanına alarak, öküz ve atımızı almak için köye doğru yola koyulduk.

GEMİ ÇOKTAN GİTMİŞTİ...

Gidiş ile dönüşümüz tam dört gün sürdü. Geri limana döndüğümüzde, bizi Yunanistan’a götürecek olan gemi, çoktan limandan ayrılmıştı. Bizim dışımızda, annem dâhil bütün aile ve akrabalarımız, ‘başka bir gemiyle arkamızdan gelirler’ düşüncesiyle, gemiye binmiş gitmişlerdi. Oysa o gelen gemi son gemiydi ve bizim gibi gemiyi kaçıran hemşerilerimizin ufak tefek söylentilerine rağmen, bir daha hiç geri dönmedi.

YOLLAR KAPANDI...

Aylar yıllar geçiyordu ve ben, bir gün annemle buluşup kucaklaşacağımız günü bekliyordum. Ancak bunun imkânsız olduğunu anlamıştım. Çünkü yollar yeniden kapandı.

Halkların kaderini bir avuç politikacı tayin etti ve Karadeniz halkı bunun acısını iliklerine kadar hissetti.

Daha sonraları, kaçırdığımız son gemi ile Yunanistan’a doğru yola çıkmış hemşerilerimizden, yolculuk esnasında baş gösteren açlık ve hastalıktan dolayı, birçoklarının Yunanistan’a varmadan yolda öldüğünü duydum. Konsolosluğa defalarca gittim ama annem hakkında hiçbir bilgi yahut haber alamadım.

Yıllar sonra, annemin ölmüş olabileceğini kabullendim. Bir daha kendisine kavuşamayacağım gerçeğini benimsedim. Daha doğrusu annemi hafızamda öldürdüm.

ANNEM YAŞIYORDU...

Aradan 40 sene geçti, yollar yeniden açıldı. Yunanistan’dan ziyaretçiler gelip gitmeye başladı. Gelen bazı tanıdıklardan annemin yaşadığını öğrendim. Bu bir mucizeydi ve bu kez onunla karşılaşabileceğim günü beklemeye başladım. İlginçtir ki o bizi hafızasında öldürmemiş, hep yaşatmaya çalışmış. Her an “Acaba biricik oğlum Aleksi yaşıyor mu?” diye düşünüyormuş. Ancak biz, her şeyimizi bırakıp da Yunanistan’ a gidemezdik. Acılarla dolu bir hayatı, dişime tırnağıma takarak yaşamaya çalışmıştım. Dünyamı yeniden inşa etmeye çalışıyordum. Bütün bu acılara rağmen yaşamak, nefes almak çok güzeldi. Artık yollar açıldı, malımı mülkümü satıp, bir daha buralara geri dönmeyecek şekilde gitmeliydim.

ANNEMLE MEKTUPLAŞMA...

Annemin adresini öğrendiğim günden itibaren, onunla mektuplaşmaya başladım. Bana gelen mektuplar, bir annenin gözlerinden akan acı, hüzün ve mutluluğun harman olup yarattığı gözyaşı mürekkebiyle yazılıydı sanki. Mektubunda anlattığına göre; Yunanistan’a gittiklerinde, uzun bir süre Atina’nın Pireas semtinde kurulmuş göçmen çadırlarında yaşamış. Daha sonra Selanik’in Stavropoli bölgesine gönderildiler. Ancak orayı beğenmediler, birçok kişiyle beraber, anavatan Gümüşhane ve Trabzon’u hatırlatacak bir yer aramaya çalıştılar. Nihayet Kilkis’in P. Ağioneri köyüne yerleşmeye karar verdiler.

Kadere bakın ki, 1967’de Yunanistan’da cuntacılar iktidarı ele geçirdi. Bu sefer yollar yeniden kapandı. Hayat bana bir kez daha oyun oynadı.

NİHAYET YUNANİSTAN’A GÖÇ EDEBİLDİM...

1974 yılında, Yunanistan’da cunta hükümeti devrildi ve ülke yeniden demokrasiye dönüş yaptı. Yollar yeniden açıldı. Annem hala yaşıyordu. Sanki beni görmeden, kucaklamadan, ölmek istemiyordu. Olanca gücüyle hayata asılmaya çalışıyordu. Ne var ki ben, son yolculuk ve son göç için gereken bütün hazırlıklarımı, ancak 1981 yılının yaz aylarında tamamlayabildim. Artık 66 yaşına girmiş bir ihtiyar olarak, beni geçmişe ve geleceğe taşıyacak olan, çocukluğumda doyamadığım annemin sıcak kucağına atacak yolculuğa çıktım.

Annemin kapısını çaldığım zaman heyecandan oraya yığılabilirdim. Bir süre bekledim, beli bükülmüş çok yaşlı bir kadın açtı kapıyı. Göz göze geldik, yüzünde hiçbir sevinç işareti göremedim. Tanıyamadı beni, belki de beni bu şekilde beklemiyordu.

“Anne” diye avazım çıktığı kadar bağırdım ve boynuna sarıldım.

“Aleksi, sen misin çocuğum?” diye sordu.

Artık konuşacak halde değildim, gözlerimden yaşlar boşaldı. Arada bir anlamsızca; “Anne” diyebiliyor ve kucağımdan uçup gidebileceği endişesi ile manasız bir korkuya direnmeye çalışıyordum.

(YÜZLEŞME ATÖLYESİ – Aleksis Palapanidis – Çeviren: Vahit Tursun – mavrithalassa.com’dan aktarılmış...)